Thương mại điện tử là gì?

TMĐT theo một cách hiểu đơn giản nhất là việc tiến hành các hoạt động thương mại thông qua các thiết bị điện tử và đặc biệt quan trọng nó gắn chặt với sự ra đời và phát triển của mạng Internet.

Nó bao gồm một loạt những hệ thống, dữ liệu, công cụ từ đơn giản tới phức tạp kết nối với nhau thành một tổng thể nhằm giúp người mua, người bán có thể giao dịch với nhau mà không cần gặp mặt trực tiếp.

Nó còn là sự kết hợp của rất nhiều lĩnh vực khác nhau như: giao dịch dân sự, hạ tầng mạng, ứng dụng phần mềm, nền tảng TMĐT (platform), giao nhận vận chuyển, hoàn tất đơn hàng, thanh toán điện tử, v.v… tất cả tạo nên một chỉnh thể để có thể hoàn tất một chu trình giao dịch.

TMĐT được chia thành 6 loại hình cơ bản: B2C, B2B, C2C, C2B, B2G, C2G.

Thông thường mà nói, TMĐT được chia thành 6 loại hình cơ bản: B2C, B2B, C2C, C2B, B2G, C2G. Mỗi một loại hình này biểu hiện cho một hình thức giao dịch TMĐT sau đây:

- B2C (Business-to-Consumer): Đây là hình thức giao dịch được nhiều người biết đến nhất, nó thể hiện mối quan hệ giữa doanh nghiệp - người tiêu dùng. Khi bạn đặt mua một đôi giày trên website của doanh nghiệp, tức là bạn đang tham gia vào 1 giao dịch B2C. Hay nói cách khác, khi doanh nghiệp sử dụng 1 website để bán hàng trực tiếp tới tay bạn, đó là loại hình giao dịch B2C

- B2B (Business-to-Business): Khác với B2C, đây là loại hình mà các bên tham gia giao dịch thương mại chỉ bao gồm doanh nghiệp, nhà sản xuất, nhà cung ứng, nhà bán buôn, nhà bán lẻ… mà không hề có sự xuất hiện của người tiêu dùng. Giao dịch B2B thường được thấy trong quá trình tìm kiếm nguồn hàng, dịch vụ phục vụ cho quá trình sản xuất ra sản phẩm.

- C2C (Consumer-to-Consumer): Nét đặc trưng của TMĐT là đem đến loại hình giao dịch giữa những người tiêu dùng với nhau. Trong thương mại truyền thống, khó có môi trường nào tạo điều kiện cho những người tiêu dùng trao đổi mua bán với nhau. Nhưng trong TMĐT, chúng ta với tư cách là người tiêu dùng hoàn toàn có thể trao đổi, mua bán với nhau một cách dễ dàng và thuận tiện. Bạn có 1 cái máy giặt không còn nhu cầu dùng tới mặc dù nó còn tốt? Hãy đăng bán nó trên các sàn giao dịch, hàng ngàn người khác sẵn sàng giao dịch với bạn trong một nốt nhạc!

- C2B (Consumer-to-Business): Ngược lại với B2C, loại hình này thể hiện mối quan hệ giữa bên bán ở đây lại là cá nhân, còn bên mua lại là doanh nghiệp. Nó thường thấy trong các giao dịch nông sản hoặc những lĩnh vực đòi hỏi sự sáng tạo cá nhân. Bạn và gia đình trồng vải thiều? Đến vụ thu hoạch, bạn hoàn toàn có thể bán cho doanh nghiệp thu mua, chế biến thông qua giao dịch TMĐT - và đó người ta gọi là giao dịch C2B.

- B2G và C2G (Business-to-Government và Consumer-to-Government): Đây là 2 giao dịch đặc thù giữa doanh nghiệp với cơ quan chính phủ và giữa người tiêu dùng với cơ quan chính phủ. Doanh nghiệp tiến hành kê khai và nộp thuế cho cơ quan thuế là một ví dụ điển hình của loại hình giao dịch này.

Từ 6 hình thức cơ bản này, cùng với sự nở rộ của các mô hình khởi nghiệp (startups) ngày nay, giao dịch TMĐT trên thực tiễn biến hóa thành vô vàn các hình thức sinh động khác nhau, nó len lỏi vào mọi mặt của đời sống xã hội.

Những người “Khai sơn, phá thạch” trong thương mại điện tử

TMĐT trên thế giới có tuổi đời khoảng trên 50 năm. Nó tồn tại và phát triển song hành cùng với sự ra đời của máy tính cá nhân, mạng Internet, sau này là điện thoại thông minh và vô vàn các công nghệ số khác. Chúng ta sẽ điểm lần lượt những dấu mốc, từ sơ khai nhất cho đến hiện đại nhất. Mỗi cột mốc dưới đây sẽ là khởi nguồn cho sự sáng tạo vô hạn ngày nay trong thế giới TMĐT.

Năm 1969: Sự ra đời của nhà cung cấp dịch vụ trực tuyến CompuServe: Đây là một trong 3 ông lớn đầu tiên của Hoa Kỳ về cung cấp dịch vụ trực tuyến. Công ty được sinh ra với sứ mệnh ban đầu là tối ưu hóa kết nối quay số (dial-up). Vào những năm 1980, CompuServe chính là một trong những hãng đầu tiên đưa ra các dạng thức trao đổi email và cung cấp dịch vụ kết nối Internet cho công chúng. Ngay lập tức hãng đã chiếm lĩnh thị trường này tại Hoa Kỳ cho tới tận giữa những năm 1990.

Năm 1979: Michael Aldrich phát minh ra cửa hàng trực tuyến: Cửa hàng trực tuyến đầu tiên trên thế giới phải kể đến phát minh của Michael Aldrich. Ông này đã giúp thế giới có khái niệm đầu tiên về cửa hàng trực tuyến bằng việc kết nối 1 cái ti vi tới 1 cái máy tính xử lý giao dịch thông qua mạng điện thoại truyền thống. Đây là hình mẫu nền tảng để tạo nên các mô hình TMĐT hiện đại sau này.

Năm 1982: Công ty TMĐT đầu tiên trên thế giới ra đời: Từ rất lâu trước khi có Amazon, eBay hay Alibaba, ông tổ của TMĐT đầu tiên phải kể đến Boston Computer Exchange. Đây là sàn giao dịch trực tuyến đầu tiên cho phép bạn mua bán trao đổi những máy vi tính cũ.

Năm 1992: Hiệu sách trực tuyến đầu tiên ra đời. Bạn cho rằng Amazon là hiệu sách trực tuyến đầu tiên trên thế giới? Bạn đã nhầm! Vào năm 1992, Charles Stacks chính là người đầu tiên giới thiệu với công chúng về 1 hình thức mua sách mới mẻ - Book Stacks Unlimited - và sau này chạy trên tên miền Books.com.

Năm 1994: Ra đời trình duyệt Netscape Navigator:Trong suốt thập kỷ 90, không phải những nền tảng của Microsoft hay gã khổng lồ Google sau này mà Netscape Navigator mới chính là trình duyệt web phổ biến nhất trên hệ điều hành Windows.

Năm 1995: Amazon cất tiếng khóc đầu tiên: Vị tỉ phú giàu nhất thế giới ngày nay - Jeff Bezos - cách đây hơn 25 năm đã cho ra đời một cửa hàng trực tuyến có tên Amazon. Suốt từ đó tới nay, Amazon đã trở thành một hình mẫu, một thế lực trong giới TMĐT. Mọi cuốn sách giáo khoa trên thế giới về TMĐT đều lấy đây làm ví dụ điển hình về sự thành công trong TMĐT.

Năm 1998: Thanh toán ư? Đã có PayPal: Ban đầu nó có tên là Confinity và sau đổi tên thành PayPal. Đây là một dịch vụ chuyên cung cấp giải pháp thanh toán và chuyển tiền qua mạng Internet đầu tiên trên thế giới. Nó thay thế cho rất nhiều các dịch vụ thanh toán truyền thống và giúp hoàn tất nhanh chóng 1 giao dịch trên mạng.

Năm 1999 - Alibaba: Không phải câu chuyện cổ tích Alibaba và 40 tên cướp, nhưng tỉ phú Jack Ma đã viết lên những điều phi thường và trở thành đế chế TMĐT lớn nhất thế giới ngày nay với vỏn vẹn cái tên Alibaba.com từ 20 năm trước.

Năm 2000: Google Adwords: Google không chỉ nổi tiếng với công cụ tìm kiếm mà hãng này còn đánh một dấu mốc quan trọng khi tung ra thị trường công cụ quảng cáo trực tuyến có tên gọi Google Adwords. Có thể nói không ngoa là nhiều mô hình TMĐT đã không thể bán được hàng nếu thiếu công cụ quảng cáo trả tiền theo click chuột này.

Năm 2004: Shopify ra đời: Trước khi có Shopify, việc xây dựng một website TMĐT để bán hàng dường chỉ dành cho những người thạo về công nghệ thông tin. Doanh nghiệp rất ngại ứng dụng vì khó. Nhưng với sự ra đời của Shopify, việc tự mình xây dựng và vận hành 1 website TMĐT và sau này là cả 1 hệ thống quản lý bán hàng (POS) chưa bao giờ dễ dàng đến thế.

Bài 2: VÌ SAO NGƯỜI THÀNH CÔNG, KẺ THẤT BẠI