1. Thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ có làm cản trở sự phát triển của đất nước?

Tập trung dân chủ là một trong những nguyên tắc cơ bản của các tổ chức cộng sản và là một trong những đặc trưng cốt lõi để phân biệt chính đảng của giai cấp công nhân, nhân dân lao động với các đảng phái chính trị khác. Thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ bảo đảm cho sự thống nhất về tư tưởng và chính trị của Đảng cộng sản được củng cố bằng sự thống nhất về tổ chức. Thực hiện tập trung dân chủ làm cho các Đảng cộng sản được xây dựng thành một đội ngũ có kỷ luật chặt chẽ, có sức chiến đấu cao, phát huy cao độ tính chủ động, năng động và sáng tạo của đông đảo cán bộ, đảng viên.

Đối với Đảng Cộng sản Việt Nam, nguyên tắc tập trung dân chủ được ghi vào Điều lệ Đảng từ tháng 10 năm 1930. Từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II (tháng 2 năm 1951) của Đảng trở về trước, nguyên tắc này được Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh gọi là nguyên tắc dân chủ tập trung; từ Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ III (tháng 9 năm 1960) đến nay, đổi lại là nguyên tắc tập trung dân chủ. Điều này hoàn toàn không có nghĩa coi tập trung là chính, dân chủ là phụ, mà chỉ là trở về đúng khái niệm V.I.Lênin sử dụng trước kia. Trong Điều lệ Đảng được các kỳ Đại hội đại biểu toàn quốc thông qua đều có một số điều khoản về nguyên tắc tập trung dân chủ. Mỗi lần sửa đổi đều bổ xung điểm này, điểm khác, nhưng về cơ bản Đảng ta luôn kiên trì tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức và hoạt động cơ bản của Đảng. Điều lệ Đảng hiện hành khẳng định: “Đảng là một tổ chức chặt chẽ, thống nhất ý chí và hành động, lấy tập trung dân chủ làm nguyên tắc tổ chức cơ bản, thực hiện tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, thương yêu đồng chí, kỷ luật nghiêm minh…”(1)

Tuy nhiên gần đây, do một số những hạn chế trong việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ của một số đảng cộng sản cầm quyền bị các thế lực thù địch đã ra sức bóp méo, thổi phồng, xuyên tạc cho rằng nguyên tắc này đã lỗi thời, không còn phù hợp trong điều kiện hòa bình khi Đảng cầm quyền lãnh đạo xây dựng, đòi hỏi phải mở rộng dân chủ, phát huy tối đa sáng tạo cá nhân như hiện nay. Và thậm chí còn kết tội cho nguyên tắc này là một nguyên nhân làm cản trở sự phát triển. Vậy chúng ta cần phải hiểu vấn đề này như thế nào cho đúng?

Thứ nhất, nội dung nguyên tắc tập trung dân chủ có mục tiêu khơi dậy nguồn lực phát triển và thủ tiêu các yếu tố tiêu cực

Tập trung dân chủ là một nguyên tắc thống nhất chứ không phải là sự kết hợp, sự điều hòa giữa tập trung và dân chủ, không phải tập trung càng cao thì dân chủ càng giảm và ngược lại. Trong nguyên tắc thống nhất này, tập trung và dân chủ tác động cùng chiều theo tỷ lệ thuận, đòi hỏi và đảm bảo lẫn nhau. Tập trung theo nguyên tắc tập trung dân chủ nhằm tạo lập sự thống nhất về mục tiêu, lý tưởng, về đường lối, quan điểm, về tổ chức và hành động, tránh cho toàn Đảng và các tổ chức đảng bị phân tán, chia rẽ, bè phái. Trong nguyên tắc tập trung dân chủ, mọi quyết định đều phải được hình thành thông qua con đường dân chủ, bằng việc phát huy tối đa mọi sự sáng tạo, do đó, việc chấp hành các nghị quyết, quyết định của cấp trên và kỷ luật của Đảng đều phải trên cơ sở tự giác.

Cần thấy rằng tập trung dân chủ là nguyên tắc hướng tới sự tập trung, thống nhất, nhưng là tập trung trên cơ sở dân chủ, đi tới sự tập trung phải là một quá trình dân chủ. Khi tập trung trên cơ sở dân chủ thì tập trung càng cổ vũ cho dân chủ, trở thành đòi hỏi của dân chủ, càng thúc đẩy dân chủ rộng rãi và có chất lượng hơn. Đồng thời, dân chủ trong sự hướng tới tập trung, phục vụ cho tập trung, đi tới sự thống nhất, những đề xuất đúng đắn của cá nhân sẽ trở thành ý chí chung của tập thể và được bảo đảm bằng tổ chức, thành quyết định và hành động chung thì khi đó dân chủ thực sự có mục đích, có thực chất. Tập trung nâng tầm dân chủ lên thành tập trung dân chủ, tránh được sự tản mạn, phân tâm, dân chủ quá trớn, dẫn đến vô chính phủ; dân chủ làm cho tập trung tập hợp được nhiều ý kiến khác nhau, trao đổi với nhau đi đến thống nhất trong nhận thức và hành động, tránh được tình trạng độc đoán, quan liêu. Và chỉ khi đó, trí tuệ tập thể được phát huy một cách tối đa, các yếu tố tiêu cực bị thủ tiêu, nguồn lực phát triển được khơi dậy một cách mạnh mẽ.

Như vậy, chỉ có nhận thức đúng đắn và thực hiện triệt để nguyên tắc tập trung dân chủ mới bảo đảm cho công tác và sự lãnh đạo của Đảng được tập trung, đoàn kết, tổ chức chặt chẽ, thống nhất ý chí và hành động của toàn Đảng. Đối với tổ chức đảng các cấp, việc tuân thủ, thực hiện tập trung dân chủ không chỉ là nguyên tắc lãnh đạo, hoạt động và sinh hoạt Đảng, mà còn là điều kiện bảo đảm để phát huy trí tuệ tập thể, mở rộng dân chủ, tăng cường đoàn kết, thống nhất ý chí và hành động trong Đảng. Đồng thời, tạo điều kiện để khắc phục tình trạng cấp ủy vi phạm quyền của đảng viên, còn đảng viên thì thụ động, tiêu cực.

Thứ hai, tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ là vấn đề thuộc về bản chất của đảng cộng sản

Tập trung dân chủ là hai mặt thống nhất trong một nguyên tắc, không thể coi trọng mặt này, xem nhẹ mặt kia hay ngược lại. Việc nhấn mạnh một mặt nào đó là cần thiết tùy thuộc vào tình hình và thực tế hoàn cảnh lịch sử cụ thể quy định. Khi cải tổ Liên đoàn những người Cộng sản, C.Mác và Ph.Ăngghen đã phải đấu tranh rất gay gắt để chống lại những khuynh hướng tả khuynh của một số lãnh tụ công nhân “rắp tâm thực hiện chế độ độc tài chính trị trong đảng của giai cấp công nhân”(2) lúc bấy giờ. Vì vậy, mặc dù cách tổ chức chính đảng đầu tiên của giai cấp công nhân thực chất là theo nguyên tắc tập trung dân chủ, nhưng các ông chỉ nhấn mạnh đến tính “hoàn toàn dân chủ, với những ban chấp hành được bầu ra và luôn luôn có thể bị bãi miễn”(3)

Trong điều kiện lịch sử mới, khi xây dựng Đảng công nhân – dân chủ xã hội Nga từ cách tập hợp các tổ chức công nhân – dân chủ theo nhiều xu hướng khác nhau ở trong và ngoài nước Nga. Xu hướng phân tán, tự trị trong Đảng rất mạnh, vì vậy vấn đề đấu tranh để xây dựng chế độ tập trung, thống nhất trong Đảng, làm cho Đảng thành một tổ chức thống nhất, có kỷ luật là một trong những điểm then chốt nhưng cũng khó khăn nhất. Trong hoàn cảnh như vậy, Lênin hết sức đấu tranh bảo vệ cho chế độ tập trung, phê phán chủ nghĩa vô chính phủ, chế độ tự trị. Tuy nhiên, Lênin đã chỉ rõ: “… Chúng tôi luôn luôn bảo vệ dân chủ trong nội bộ đảng. Nhưng chúng tôi không bao giờ phản đối chế độ tập trung của đảng. Chúng tôi chủ trương chế độ tập trung dân chủ”(4)

Trong thực tế trước đây, ở nhiều nước xã hội chủ nghĩa, nguyên tắc tập trung dân chủ được hiểu và thực hiện chưa đúng. Một số nước nghiêng về tập trung quan liêu, thống nhất cứng nhắc, dẫn đến vi phạm dân chủ trong Đảng, xuất hiện hàng loạt những sai lầm: gia trưởng, độc đoán, sùng bái cá nhân. Một số nước lại hạ thấp tính tập trung thống nhất, đề cao một chiều tự do dân chủ, dẫn đến hỗn loạn, vô chính phủ, không kiểm soát được. Chính những sai lầm trong nhận thức và thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trên đây đã làm tổn hại cho sự lãnh đạo và sức mạnh của Đảng Cộng sản, cản trở sự phát triển của các nước đó.

Có thể nói, tổ chức theo nguyên tắc tập trung dân chủ là vấn đề thuộc về bản chất của đảng cộng sản. Là đội tiền phong chiến đấu của giai cấp công nhân, đảng cộng sản phải có tổ chức chặt chẽ, tập trung, thống nhất, chứ không thể là một tổ chức lỏng lẻo, vô chính phủ; là liên minh tự nguyện của những người cùng chung chí hướng cộng sản, đấu tranh để xây dựng chủ nghĩa xã hội - một xã hội giương cao ngọn cờ tự do, dân chủ, công bằng và bảo vệ phẩm giá con người; đảng cộng sản lại phải có tổ chức dân chủ mới phù hợp với bản chất và mục đích ấy. Bởi vậy, xa rời nguyên tắc tập trung dân chủ là xa rời bản chất của đảng cộng sản. Nguyên tắc tập trung dân chủ nằm ngay trong bản chất của đảng cộng sản.

Nguyên tắc tập trung dân chủ không chỉ tạo cho Đảng kỷ luật thống nhất, nghiêm minh, mà còn tạo cơ chế hữu hiệu nhất để phát huy mọi sáng kiến, sáng tạo, khai thác mọi trí tuệ của đảng viên, của cơ sở. Do vậy, trong điều kiện nào cũng phải phát huy cao độ dân chủ và đồng thời, phải có sự tập trung thống nhất. Không thể có việc Đảng chỉ cần tổ chức chặt chẽ, lãnh đạo thống nhất trong thời kỳ đấu tranh giành chính quyền, còn trong thời kỳ lãnh đạo xây dựng chủ nghĩa xã hội thì tổ chức, hoạt động lại lỏng lẻo. Vì vậy, ở mọi thời kỳ cách mạng, trong mọi điều kiện, hoàn cảnh đều phải thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, chỉ khác ở cách thực hiện nội dung và phạm vi áp dụng do tình hình, nhiệm vụ của Đảng trong mỗi thời kỳ. Giữ vững tập trung dân chủ không chỉ nhằm mở rộng dân chủ, phát huy mạnh mẽ dân chủ mà còn phải giữ gìn tính tập trung thống nhất, tính kỷ luật chặt chẽ nghiêm minh của Đảng.

Hiện nay, Đảng Cộng sản Việt Nam đang nhấn mạnh về mở rộng, phát huy dân chủ trong Đảng, trong toàn xã hội cũng xuất phát từ yêu cầu của công cuộc đổi mới và tình hình thực tế là chế độ dân chủ trong Đảng còn nhiều hạn chế, cần tập trung khắc phục. Tuy nhiên, sự nhấn mạnh về mở rộng dân chủ đó cũng hoàn toàn không có nghĩa là Đảng ta hiện nay chỉ đề cao dân chủ và coi nhẹ tập trung, kỷ cương, kỷ luật, mà“thực hành dân chủ trong Đảng gắn liền với tăng cường kỷ luật, kỷ cương của Đảng”(5).

Thứ ba, thực thi nguyên tắc tập trung dân chủ, Đảng ta không ngừng lớn mạnh, đất nước luôn ổn định và phát triển, từng bước thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới.

Để xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, chúng ta cần thực hiện đồng bộ nhiều nguyên tắc, trong đó tập trung dân chủ là nguyên tắc cơ bản nhất, bởi đây là nguyên tắc tổ chức hàng đầu để giữ vững bản chất cách mạng, vai trò lãnh đạo của Đảng và có ý nghĩa quyết định đến sự tồn tại, phát triển của Đảng. Việc nhận thức và thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ trong xây dựng Đảng có ý nghĩa quan trọng, phát huy dân chủ, thống nhất ý chí và hành động, làm cho Đảng ngày càng lớn mạnh. Ngược lại, buông lỏng, hạ thấp cũng như nhận thức không thấu đáo, thực hiện không đúng đắn, triệt để nguyên tắc này không chỉ dẫn đến tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, mà còn tổn hại đến vị thế, sức mạnh của Đảng.

Ở nước ta hiện nay, nguyên tắc tập trung dân chủ không chỉ được thực hiện trong xây dựng Đảng mà còn cả trong tổ chức quản lý nhà nước, quản lý nền kinh tế, xã hội. Trong xây dựng Đảng cũng như trong quản lý hành chính nhà nước, tập trung dân chủ nhằm bảo đảm tập trung quyền lực Đảng, nhà nước vào chủ thể lãnh đạo, quản lý để lãnh đạo, điều hành, chỉ đạo việc thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật một cách thống nhất. Trong khi đó, dân chủ hướng tới việc mở rộng quyền cho đối tượng lãnh đạo, quản lý trong quá trình thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Tập trung và dân chủ là hai mặt không thể tách rời trong lãnh đạo và quản lý hành chính nhà nước, tập trung hỗ trợ bảo đảm cho dân chủ thực hiện trong khuôn khổ, có sự kiểm soát; dân chủ giúp cho tập trung thực hiện linh hoạt, đạt hiệu quả cao trong lãnh đạo, quản lý. Vì vậy cần phải có sự phối hợp một cách đồng bộ, chặt chẽ việc đảm bảo cả hai yếu tố này trong hoạt động lãnh đạo, quản lý hành chính nhà nước. Nếu chỉ có sự lãnh đạo, quản lý tập trung mà không mở rộng dân chủ thì sẽ tạo cơ hội cho quan liêu, cửa quyền, tham nhũng phát triển. Ngược lại, không có sự lãnh đạo tập trung thống nhất sẽ dẫn đến tình trạng tùy tiện, vô chính phủ, cục bộ địa phương.

Có thể nói, sự kết hợp đúng đắn giữa tập trung và dân chủ là một trong những yếu tố quyết định sức mạnh và hiệu quả hoạt động lãnh đạo của Đảng và của bộ máy hành chính nhà nước. Nó tạo ra sự thống nhất về mặt tổ chức và hành động, phát huy và kết hợp chặt chẽ sức mạnh của cả tập thể với sức mạnh từng cá nhân; của cả nước và từng địa phương, từng cơ sở; của hệ thống chính trị và từng tổ chức.

Khi nhìn lại những kết quả đạt được trong công cuộc đổi mới đất nước, Đảng ta đã khẳng định: “Đất nước đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, phát triển mạnh mẽ, toàn diện so với những năm trước đổi mới. Quy mô, trình độ nền kinh tế được nâng lên. Đời sống nhân dân cả về vật chất và tinh thần được cải thiện rõ rệt. Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay”.(6)

Những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử đó đã khẳng định sự lãnh đạo đúng đắn, tài tình, sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam – một Đảng đoàn kết, tập trung thống nhất trong tổ chức, sinh hoạt và hoạt động.

2. Việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ tại đảng bộ Cục Quản lý thị trường tỉnh Hưng yên hiện nay.

Đảng bộ Cục Quản lý thị trường là Đảng bộ cơ sở trực thuộc Đảng bộ Khối Cơ quan - Doanh nghiệp tỉnh Hưng Yên. Đảng bộ Cục Quản lý thị trường có 63 đảng viên đang sinh hoạt tại 07 chi bộ trực thuộc, chủ yếu tập trung tại các đội Quản lý thị trường các huyện, thị xã, thành phố.

Ban Chấp hành Đảng bộ gồm 09 đồng chí (đồng chí Bí thư Đảng ủy, 01 đồng chí Phó Bí thư Đảng ủy kiêm Chủ nhiệm UBKT Đảng ủy, 02 đồng chí Đảng ủy viên kiêm Ủy viên UBKT Đảng ủy, 05 đồng chí Đảng ủy viên). Trong những năm qua, việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ luôn được đảng bộ Cục quản lý thị trường chú trọng. Đảng bộ luôn phát huy quyền dân chủ của đảng viên, mọi vấn đề quan trọng thuộc sự lãnh đạo của Đảng bộ đều được tập thể cấp ủy bàn bạc, thảo luận một cách dân chủ và quyết định theo đa số. Không khí dân chủ, cởi mở, thẳng thắn thường xuyên được duy trì trong các cuộc họp, sinh hoạt đảng. Cán bộ đảng viên tham gia thảo luận đóng góp ý kiến sôi nổi, trên tinh thần xây dựng, góp phần thực hiện tốt hơn nhiệm vụ chính trị được giao. Công tác tổ chức và cán bộ, nhất là đánh giá, tuyển chọn, luân chuyển, bổ nhiệm cán bộ, được tiến hành công khai, dân chủ hơn. Trong mỗi buổi sinh hoạt chi bộ, các đảng viên cũng thẳng thắn nhìn nhận những ưu điểm, khuyết điểm của bản thân và của các thành viên chi bộ từ đó giúp cho đảng viên từng bước trưởng thành trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Kết quả đánh giá, phân loại tập thể và cá nhân hằng năm đúng thực chất. Trong tổ chức và hoạt động, từng đảng viên cũng như tập thể Đảng bộ và các Chi bộ trực thuộc luôn chấp hành nghiêm túc Cương lĩnh, Điều lệ, Nghị quyết của Đảng; chấp hành nghiêm túc sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng.... Đến nay, trong Đảng bộ không có tình trạng đảng viên vi phạm kỷ luật Đảng, pháp luật Nhà nước, không có tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”... Những kết quả thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong tổ chức, hoạt động đã góp phần quan trọng xây dựng đảng bộ Cục quản lý thị trường trong sạch, vững mạnh.

Tuy nhiên, việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong hoạt động của Đảng bộ vẫn còn một số mặt hạn chế như: Việc nghiên cứu, tham gia góp ý văn kiện trình Đại hội Đảng các cấp của một số đảng viên còn ít; trong sinh hoạt Đảng, còn có đảng viên chưa mạnh dạn đóng góp ý kiến… Nguyên nhân của những hạn chế nêu trên là do đảng viên chưa nhận thức đầy đủ về nguyên tắc tập trung dân chủ và trách nhiệm của bản thân trong thực hiện; do tâm lý e ngại, nể nang…

Nhận thức về tập trung dân chủ tức là thực hiện trên những biểu hiện như sau: Tập thể lãnh đạo cá nhân phụ trách; thiểu số phục tùng đa số; Cấp dưới phục tùng cấp trên; cá nhân phục tùng tổ chức

Trong thời gian tới, để thực hiện tốt hơn nguyên tắc tập trung dân chủ, Đảng bộ Cục quản lý thị trường tỉnh Hưng Yên cần thực hiện tốt những giải pháp sau:

Một là, nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên toàn đảng bộ về vai trò, tầm quan trong của việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ, góp phần đấu tranh chống những luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch.

Cấp ủy đảng và các chi bộ trực thuộc phải đẩy mạnh công tác giáo dục chính trị, tư tưởng; nâng cao trình độ nhận thức cho đảng viên hành động theo nguyên tắc, phải được bồi dưỡng, tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ, đảng viên về nguyên tắc tập trung dân chủ, làm cho mọi cán bộ, đảng viên thấm nhuần nhiệm vụ, trách nhiệm theo quy định của Điều lệ Đảng. Thực hiện tốt chế độ thông tin trong nội bộ Đảng để nâng cao nhận thức mọi mặt cho cán bộ, đảng viên, trên cơ sở đó có luận cứ xác đáng để đấu tranh bác bỏ những luận điệu xuyên tạc, phủ nhận nguyên tắc tập trung dân chủ của các thế lực thù địch, phản động.

Hai là, tổ chức thực hiện đúng nội dung, yêu cầu của nguyên tắc tập trung dân chủ

Những nội dung căn bản của nguyên tắc tập trung dân chủ của Đảng ta hiện nay được quy định cụ thể trong Điều 9 Điều lệ Đảng, mục 9 trong Quy định số 24-QĐ/TW ngày 30/7/2021 của Ban Chấp hành Trung ương về thi hành Điều lệ Đảng và điều 8 trong Quy định 102-QĐ/TW của Ban Chấp hành Trung ương ngày 15/11/2017 về việc xử lý kỷ luật đảng viên (thay thế bằng Quy định số 69-QĐ/TW ngày 6/7/2022 của Ban Chấp hành Trung ương về kỉ luật tổ chức đảng, đảng viên vi phạm). Những quy định về nội dung của nguyên tắc khá ổn định vì đã được thực tế kiểm nghiệm, khó có thể bãi bỏ nội dung nào của nguyên tắc. Vì vậy đòi hỏi cấp ủy Đảng, các chi bộ và cán bộ, đảng viên trong toàn đảng bộ Cục quản lý thị trường cần tổ chức thực hiện đúng nội dung, yêu cầu của nguyên tắc tập trung dân chủ, phát huy thật sự mạnh mẽ dân chủ, trước hết là đảm bảo thực hiện các quyền của đảng viên, nhất là quyền được thảo luận, chất vấn, phê bình, thông tin, bảo lưu ý kiến. Đồng thời với mở rộng dân chủ phải tăng cường kỷ cương, kỷ luật trong đảng.

Ba là, thực hiện nghiêm túc chế độ tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách

Mọi chủ trương, nghị quyết của cấp uỷ phải bảo đảm thực sự là sản phẩm trí tuệ của tập thể. Chủ trương nghị quyết của cấp uỷ khi xây dựng phải được bàn bạc dân chủ thảo luận. Có như vậy mới bảo đảm tính khách quan, tính khoa học, bảo đảm thống nhất ý chí và hành động. Đối với cấp uỷ, nhất là người lãnh đạo chủ chốt phải thất sự dân chủ, thật sự tôn trọng ý kiến của tập thể và lắng nghe ý kiến trái với ý kiến của mình. Đồng thời có sự phân công rõ trách nhiệm và nhiệm vụ cụ thể cho từng cấp uỷ viên. Chỉ có như vậy, thì khi có sai lầm thiếu sót xảy ra thì mới kiểm điểm chính xác và quy trách nhiệm rõ ràng. Hoặc khi có thành tích, ưu điểm thì mới khen đúng lúc, đúng đối tượng. Tuyệt đối tránh tình trạng có thành tích thì của cá nhân, còn sai lầm, thiếu sót thì của tập thể.

Bốn là, phát huy tính tiền phong, trách nhiệm “nêu gương” của cán bộ, đảng viên

Mỗi cán bộ, đảng viên Đảng bộ cục Quản lý thị trường cần phát huy tính đảng, sự gương mẫu, trách nhiệm, tự giác, “dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đương đầu với khó khăn thử thách” (7) trong thực thi công vụ và trong các quan hệ của mình cũng như tự giác, nghiêm túc thực hiện tự phê bình và phê bình. Nghiêm chỉnh chấp hành kỷ luật của Đảng, kỷ cương hành chính, kỷ luật phát ngôn, bí mật nội bộ, nói và làm theo nghị quyết.

Năm là, tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện nguyên tắc. Xử lý nghiêm minh, kịp thời những đảng viên, tổ chức đảng vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ.

Nhiều nơi vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, dẫn đến mất dân chủ hay dân chủ hình thức đều do buông lỏng hoặc không kịp thời tiến hành kiểm tra, giám sát việc thực hiện. Vì vậy, Đảng bộ cần phải quan tâm hoàn thiện quy chế làm việc của tập thể cấp ủy, của các chi bộ và thực hiện quy chế đó. Phân công trách nhiệm cho từng đảng viên chịu trách nhiệm phương châm “rõ người” “rõ việc” “rõ trách nhiệm”. Như vậy, kiểm tra việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ là kiểm tra tính chặt chẽ, rõ ràng của quy chế làm việc. Đó là căn cứ để kiểm tra tính đúng đắn của các quyết định của tập thể, kiểm tra kết quả việc thực hiện nhiệm vụ của cá nhân khi tập thể lãnh đạo phân công. Bên cạnh đó, tính dân chủ trong hoạt động của tổ chức đảng cũng thể hiện qua những ý kiến phát biểu được ghi lại trong biên bản cuộc họp. Tinh thần trách nhiệm của đảng viên, trước hết là người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng cũng thể hiện qua các ý kiến phát biểu trong các cuộc họp, nên chúng phải được ghi lại đầy đủ, chính xác trong biên bản. Do đó, chỉ có thông qua kiểm tra, giám sát tổ chức đảng, đảng viên, trực tiếp đối thoại với họ thì mới có thể phát hiện những sai sót, lệch lạc so với nghị quyết cuộc họp, từ đó kịp thời nhắc nhở, uốn nắn; đồng thời, xử lý nghiêm minh, kịp thời những đảng viên, tổ chức đảng vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ.

Có thể nói, tập trung dân chủ là nguyên tắc mang tính khoa học và hiện thực trong xây dựng Đảng và có vai trò rất quan trọng nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng, hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước, bảo đảm phát huy dân chủ thực chất và giữ vững kỷ luật, kỷ cương. Hiện nay, bên cạnh việc “kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới của Đảng” thì “kiên định các nguyên tắc xây dựng Đảng” (8) trong đó tập trung dân chủ là nguyên tắc cơ bản nhất, nòng cốt nhất đã được nhấn mạnh trong văn kiện đại hội XIII của Đảng. Thực hiện nguyên tắc này xuất phát từ bản chất của Đảng, của chế độ, có mục tiêu khơi dậy nguồn lực phát triển và thủ tiêu các yếu tố tiêu cực vì thế có giá trị bền vững trong lãnh đạocông cuộc đổi mới, xây dựng, phát triển đất nước theo con đường xã hội chủ nghĩa. Vì thế, quan điểm cho rằng nguyên tắc tập trung dân chủ đã lỗi thời, thực hiện nguyên tắc này làm cản trở sự phát triển của đất nước là hoàn toàn không có căn cứ khoa học và thực tiễn thuyết phục. Thực chất, đó chỉ là thủ đoạn thâm độc của các thế lực thù địch nhằm đòi xóa bỏ nguyên tắc tập trung dân chủ trong tổ chức và hoạt động của các Đảng cộng sản nói chung và Đảng cộng sản Việt Nam nói riêng.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. C. Mác và Ph. Ăngghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 1995, t.21

2. C. Mác và Ph. Ăngghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 1995, t.21.

3. V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H.2005, t.27

4. Đảng Cộng sản Việt Nam: Điều lệ Đảng được thông qua tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI (01/2011)

5. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị Quốc gia Sự thật, tập 1, 2.

6. PGS.TS Nguyễn Văn Giang: Các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng Cộng sản Việt Nam hiện nay, Lý luận và thực tiễn, Nxb. Lý luận chính trị, H.2017

7. GS.TS Vũ Hiền: Một số luận cứ phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, chống phá Đại hội XIII của Đảng, Nxb. Chính trị Quốc gia sự thật, H.2020

(1) Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam được thông qua tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI (01/2011)

(2) C. Mác và Ph. Ăngghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H. 1995, t.21, tr.326

(3) C. Mác và Ph. Ăngghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H. 1995, t.21, tr.326

(4) V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H.2005, t.27, tr.91

(5) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị Quốc gia Sự thật, tập 1, tr.181

(6) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị Quốc gia Sự thật, tập 1, tr.103-104

(7) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị Quốc gia Sự thật, tập 2, tr.243

(8) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị Quốc gia Sự thật, tập 1, tr.109