Thực hiện Nghị quyết số 17 ngày 27/7/2021 của Quốc hội về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2022, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2021; trên cơ sở ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Phiên họp tháng 8 năm 2022, Chính phủ đã có Tờ trình số 347 ngày 26 tháng 9 năm 2022 trình Quốc hội cho ý kiến về Dự án Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi).

Kịp thời thể chế hóa các chủ trương về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010 có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2011. Qua 12 năm thực thi, các quy định tại Luật đã góp phần thay đổi mạnh mẽ công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; kiến tạo các khuôn khổ, nền tảng cơ bản vững chắc để tiếp tục phát triển của hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tại Việt Nam trong thời gian tới.

Tuy nhiên, quá trình thực thi Luật hiện hành đã bộc lộ một số điểm hạn chế liên quan đến tính thống nhất, hiệu lực, hiệu quả thực thi các quy định của Luật; sự thay đổi của thực tiễn sản xuất, kinh doanh cũng như những yêu cầu, xu thế mới; cùng với đó, trong những năm gần đây, Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, định hướng công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, trong đó, đã chỉ rõ và đặt ra yêu cầu xem xét, sửa đổi Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010.

Vì vậy, việc xây dựng Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) là cần thiết nhằm kịp thời thể chế hóa các chủ trương của Đảng, Nhà nước về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và khắc phục những hạn chế, bất cập đặt ra trong thực tiễn.

Về mục đích: (i) Việc xây dựng Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) nhằm: Thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; (ii) Xử lý, khắc phục những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật; (iii) Thể chế hóa, nội luật hóa các cam kết để phù hợp với thông lệ và luật pháp quốc tế, góp phần hoàn thiện chính sách, pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Về quan điểm: Dự án Luật được xây dựng trên cơ sở xác định: (i) Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng là trách nhiệm chung của toàn xã hội; (ii) Từng bước trang bị kiến thức, kỹ năng tiêu dùng để hình thành sự chủ động của người tiêu dùng; (iii) Bảo đảm sự cân bằng trong giao dịch dân sự giữa người tiêu dùng và tổ chức, cá nhân kinh doanh; (iv) Thúc đẩy xã hội hóa công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; (v) Kế thừa, phát triển các quy định hiện hành, tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế phù hợp với điều kiện tại Việt Nam và tăng cường bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong một số giao dịch đặc thù.

Thực hiện Nghị quyết số 17 của Quốc hội, Chính phủ đã giao Bộ Công Thương là cơ quan chủ trì soạn thảo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi). Thực hiện nhiệm vụ được giao, Bộ Công Thương đã phối hợp với các cơ quan, tổ chức có liên quan tổ chức xây dựng Dự án Luật theo đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; trong đó, Cơ quan chủ trì soạn thảo đã chủ động thực hiện lấy ý kiến các cơ quan, tổ chức có liên quan và đối tượng chịu sự tác động trực tiếp với nhiều hình thức phù hợp, sáng tạo.

Kế thừa và bổ sung 8 nội dung bảo đảm tính tương thích, đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành

Dự thảo Luật kế thừa các điều khoản cơ bản của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010, bảo đảm tính tương thích, đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, đồng thời bám sát 07 Chính sách đã được Chính phủ thông qua tại Nghị quyết số 48 ngày 06/5/2021. Theo đó, Dự thảo Luật có 07 chương, 80 Điều, trong đó bổ sung 01 chương và 29 Điều, sửa đổi 49 Điều và giữ nguyên 02 Điều so với Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010. Các nội dung sửa đổi, bổ sung cụ thể như sau:

Mở rộng phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng

Để phù hợp với xu hướng phát triển mạnh mẽ của các mô hình giao dịch xuyên biên giới, Dự thảo Luật đã mở rộng đối tượng áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân nước ngoài có liên quan; sửa đổi khái niệm người tiêu dùng theo hướng làm rõ người tiêu dùng là cá nhân mua, sử dụng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ không vì mục đích thương mại. Việc sửa đổi khái niệm người tiêu dùng nêu trên nhằm tạo căn cứ xác định chính xác người tiêu dùng trong quá trình thực thi các quy định pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; đồng thời, phù hợp với xu hướng quy định tại nhiều nước như: Mỹ, Liên minh châu Âu, Canada, Nga, Nhật Bản, Singapore,...

Bổ sung quy định về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng dễ bị tổn thương

Nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền lợi đối với nhóm người tiêu dùng có yếu tố riêng, gặp nhiều bất lợi hơn người tiêu dùng thông thường, như: người cao tuổi, người khuyết tật, trẻ em, người dân tộc thiểu số, người bị bệnh hiểm nghèo,... Dự thảo Luật bổ sung quy định về khái niệm và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng dễ bị tổn thương.

Hoàn thiện quy định về bảo vệ thông tin của người tiêu dùng

Để làm rõ hơn nội dung về bảo vệ thông tin của người tiêu dùng, Dự thảo Luật có điều chỉnh, bổ sung quy định về trách nhiệm bảo vệ thông tin của người tiêu dùng, trong đó quy định cụ thể việc tổ chức, cá nhân kinh doanh phải thông báo rõ ràng, công khai, bằng hình thức phù hợp với người tiêu dùng về mục đích, phạm vi thu thập, sử dụng thông tin của người tiêu dùng trước khi thực hiện và phải được người tiêu dùng đồng ý.

Hoàn thiện quy định về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Dự thảo Luật đã hoàn thiện một số quy định về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh đối với người tiêu dùng, bao gồm trách nhiệm về: Bảo vệ thông tin của người tiêu dùng; bảo đảm an toàn, chất lượng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; cung cấp thông tin; bảo hành, thu hồi sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật; hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung và trách nhiệm tiếp nhận, giải quyết tranh chấp của người tiêu dùng.

Bổ sung quy định về một số giao dịch đặc thù

Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ Tư và kinh tế số đang phát triển mạnh mẽ, để kịp thời điều chỉnh và tăng khả năng bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong các giao dịch có yếu tố mới, đặc thù, Dự thảo Luật bổ sung một Chương quy định về các giao dịch đặc thù, trong đó, hoàn thiện quy định về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh trong việc cung cấp thông tin, giao kết hợp đồng, tiếp nhận, giải quyết tranh chấp của người tiêu dùng trong các giao dịch, đặc biệt là giao dịch trên không gian mạng.

Hoàn thiện quy định về tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Thực hiện chủ trương tăng cường xã hội hóa công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Dự thảo Luật bổ sung quy định nhằm xác định rõ quyền, nghĩa vụ và hoạt động của các tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Hoàn thiện quy định về giải quyết tranh chấp giữa người tiêu dùng và tổ chức, cá nhân kinh doanh

Để đáp ứng yêu cầu thực tiễn của công tác giải quyết tranh chấp của người tiêu dùng, Dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung quy định về người tiêu dùng có quyền yêu cầu tổ chức, cá nhân kinh doanh thương lượng hoặc yêu cầu cơ quan, tổ chức xã hội có liên quan hỗ trợ thương lượng; hoàn thiện quy định về phương thức hòa giải, trọng tài, về vụ án dân sự về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng được giải quyết theo thủ tục rút gọn quy định trong pháp luật về tố tụng dân sự.

Nâng cao trách nhiệm quản lý nhà nước về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Dự thảo Luật quy định rõ hơn về trách nhiệm chung và trách nhiệm quản lý ngành của Bộ Công Thương, trách nhiệm của các Bộ, cơ quan ngang Bộ, Ủy ban nhân dân các cấp đối với công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Đặc biệt, Dự thảo Luật cũng bổ sung quy định về trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội trong việc tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.