Nói là Tết xưa nghe có vẻ “cổ kính”, xa lắc xa lơ nhưng thực ra cũng chỉ khoảng gần ba chục năm trở về trước - cái thời bao cấp thiếu thốn. Cuộc sống bây giờ đủ đầy, dư dả vật chất nên không khí và dư vị ngày Tết dường như cũng mai một đi ít nhiều.

Công việc, mưu sinh thời buổi kinh tế thị trường cuốn người ta đi cho đến tận ngày ba mươi nên chẳng có thời gian để chuẩn bị sắm Tết, lo Tết như xưa nữa. Tết thời nay, mọi người chỉ cần ra siêu thị, vào Internet thể mua hàng trăm loại thực phẩm, đồ dùng phục vụ Tết.

Hoài niệm Tết xưa (ảnh minh họa)

Điểm khác biệt giữa Tết xưa và Tết nay có lẽ ở hai từ và cũng thể hiện đúng biện chứng của sự phát triển đó là “ăn và chơi”. Ngày xưa các cụ nhà ta gọi là “ăn Tết” còn bây giờ thời “hiện đại và hòa nhập” người ta gọi là “chơi Tết” dù rằng cuối năm câu cửa miệng mọi người vẫn hay hỏi nhau: “Năm nay, anh (chị) ăn Tết ở đâu?”. Ngày xưa Tết thường gắn với việc ăn uống, các cụ từng đúc kết rằng: "Đói ngày giỗ cha, no ba hôm Tết". Cuộc sống nghèo khó quanh năm chẳng đủ ăn nên mấy ngày Tết dù nhà có khó đến mấy cũng cố sắm đủ "Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ - Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh" thì mới thực sự có Tết.

Tôi nhớ năm nào cũng thế, khoảng tháng chín, tháng mười khi bắt đầu bước vào mùa khô, bố tôi đã có ý chuẩn bị củi lửa cho Tết. Củi là những gốc cây to, sù sì, góc cạnh ông kì khu kiếm, nhặt, mua gom rồi chằng chở bằng xe đạp sau mỗi chuyến công tác hoặc những gốc tre ông và mấy bác hàng xóm hì hục đào bới rồi khuôn về kê cao phơi khô ở sau nhà. Cái đáng lo nhất Tết xưa có lẽ chính là thực phẩm nên ngay từ đầu năm mấy gia đình trong xóm đã chung tiền mua một con lợn giống chừng mười lăm ki lô gam và giao cho một gia đình chăm sóc.

“Đụng lợn” có lẽ là khái niệm ra đời từ cái cái Tết thời bao cấp thiếu thốn và khốn khó ấy. Ngày 26, 27 tháng Chạp dù trời rét cắt da cắt thịt, mấy anh em chúng tôi cũng cố dậy thật sớm để xem mổ lợn. Sự háo hức đến từ chập tối hôm trước khi mấy tay dao tay thớt tụ tập ở nhà tôi mài dao, đun nồi nước. Sáng rõ, khi sương mù còn phủ tấm voan mỏng manh ngoài ngõ thì tiếng băm chặt, tiếng thì thục giã giò, tiếng í ới, cười đùa cộng với mùi thơm của hương trầm, khói pháo đì đẹt phong thanh vọng lại cảm thấy Tết như đang rối rít cận kề.

Các gia đình trong hội “đụng lợn” đều được chia phần bằng nhau. Các bà các mẹ hỉ hả mang rổ thịt về nhà tiếp tục chế biến món ăn còn mấy chú, mấy bác cùng bố tôi ngồi lại khề khà với bát tiết canh, đĩa lòng lợn thơm phức bốc khói.

Sau đụng lợn, các gia đình lại nhộn nhịp rửa lá, đãi gạo gói bánh chưng. Khỏi phải nói đến sự háo hức của chúng tôi như thế nào khi chờ đợi nồi bánh chưng đón Tết. Không chỉ gói bánh chưng vuông lớn, bố tôi còn tỉ mẩn đóng một cái khuôn banh nhỏ xíu để gói cho chúng tôi những chiếc bánh chưng bé tí xinh xinh. Lũ trẻ chúng tôi háo hức canh bếp chờ đợi vớt những chiếc bánh chưng nóng hổi, hi hứng thưởng thức không khí Tết ùa về.

Đi chợ ngày xuân (ảnh minh họa)

Tết ngày xưa với người lớn thực sự là một cuộc lo toan chật vật nhiều tháng trời nhưng với đám trẻ lại háo hức vì được nghỉ học đi chơi, tranh nhau nhặt pháo xịt, ước mơ lớn hơn là được bố mẹ sắm cho bộ quần áo hay đôi dép mới. Tôi nhớ gần Tết bố và anh nhiều hôm phải dậy từ 3, 4h sáng để xếp hàng đi mua gạo. Mẹ tôi sau buổi dạy trên lớp lại hì hụi ngồi kiểm điếm tem phiếu rồi tất tả nón mê, xách làn đi xếp hàng mua thực phẩm. Ngày đó trên ban thờ ngoài mâm ngũ quả thì kiểu gì cũng phải có bao thuốc lá Điện Biên, Thăng Long bao bạc, chai rượu chanh, rượu cam óng ánh mới cảm thấy tươm tất và đúng là nhà đang đón Tết. Mua được mấy gói kẹo Hải Hà hay phong mứt Tết với cái vỏ bọc sặc sỡ in thủ công mẹ cắt kỹ vào tủ và dặn dò chúng tôi không được động đến để dành cho mấy ngày Tết.

Thời gian trôi thật nhanh, đôi khi ngoảnh lại mỗi chúng ta bỗng thấy giật mình khi đã đi hết mấy mươi năm cuộc đời. Bố tôi đã đi xa nhưng cái khung gói bánh chưng đen bóng nước thời gian của ông vẫn còn đó, níu giữ kỷ niệm về những cái Tết đầm ấm, ngọt ngào. Cuộc sống nơi thị thành ồn ã, hiện đại, đủ đầy sao vẫn không làm tôi quên được hương vị Tết xưa; vẫn vẹn nguyên những hoài niệm da diết mỗi khi Tết đến Xuân về…