Giá xăng dầu được điều hành theo cơ chế thị trường nhưng có sự quản lý của Nhà nước

Theo Thứ trưởng, các giải pháp bình ổn giá và minh bạch hóa thị trường kinh doanh xăng dầu cần đảm bảo tính hiệu lực, hiệu quả nhưng cũng cần phù hợp với tình hình thực tế và xét đến yếu tố thời điểm.

Từ trước đến nay, chúng ta đều quen với việc giá bán lẻ dầu diesel và dầu hỏa thấp hơn giá xăng, nhưng tại kỳ điều hành 5/9/2022 vừa qua, lần đầu tiên giá bán lẻ dầu diesel và dầu hỏa đã ghi nhận cao hơn giá xăng.

“Chúng tôi luôn mong muốn giá dầu và giá xăng đều thấp hơn nữa để tạo điều kiện cho doanh nghiệp sử dụng xăng dầu làm đầu vào cho hoạt động sản xuất kinh doanh và người tiêu dùng, người dân”, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải bày tỏ.

Tuy nhiên, tại thị trường thế giới, từ đầu năm 2022 đến nay, sau xung đột Nga - Ukraine, nguồn cung khí đốt cho thị trường châu Âu và Hoa Kỳ giảm, nên nhu cầu đối với dầu diesel và dầu hỏa tăng nhằm thay thế cho nhu cầu về khí đốt. Điều này dẫn đến giá sản phẩm dầu tăng khá cao, ở mức tương đương hoặc cao hơn giá xăng.

Những tháng gần đây, để chuẩn bị cho nhu cầu tăng vào mùa đông và nhu cầu của người dân đang dần chuyển sang dùng dầu khi giá năng lượng tăng cao, thì giá dầu đã tăng khá mạnh, cao hơn nhiều so với giá xăng.

Hiện nay, trung bình trên thế giới, bình quân giá xăng ở mức 105 USD/thùng, trong khi giá dầu ở mức 143 USD/thùng. Trong nước, trong cơ cấu giá xăng và giá dầu, các mức thuế, chi phí kinh doanh, định mức rất khác nhau. Thực tế, thuế nhập khẩu bình quân của các loại dầu chỉ ở mức 0-0,72%, thuế nhập khẩu xăng bình quân là 9,7%. Thuế tiêu thụ đặc biệt của dầu là 0%; của xăng là 8-10%.

Do đó, giá bán lẻ xăng trong nước từ trước đến nay vẫn cao hơn giá dầu. Tuy nhiên, ở kỳ điều hành giá ngày 5/9 vừa qua, do giá xăng và giá dầu thế giới có sự chênh lệch lớn, giá dầu cao hơn giá xăng 30-35 USD/thùng, nên giá bán lẻ dầu trong nước đã lần đầu tiên cao hơn giá xăng.

Thông tin thêm về tương quan giá xăng - dầu trên thế giới, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải cho biết, hiện nay tại châu Âu hầu như các nước đều có giá dầu cao hơn giá xăng, như Italia, Hungary, Đức, Pháp, Đan Mạch, CH Séc, Áo, Bỉ, Vương quốc Anh, Bồ Đào Nha,… Ngay ở Hoa Kỳ, trong hôm nay, giá xăng ở mức 4,5 USD/gallon, trong khi giá dầu là 5,059 USD/gallon (1 gallon = 3,78l).

Thứ trưởng Bộ Công Thương bày tỏ sự chia sẻ với những đối tượng sử dụng dầu diesel trong lĩnh vực vận tải, hay các ngư dân đánh cá,…; đồng thời khẳng định việc điều hành giá xăng dầu được thực hiện theo cơ chế kinh tế thị trường nhưng có sự quản lý của Nhà nước.

Gần đây nhất, ngày 12/8/2022, Văn phòng Chính phủ đã có Công văn số 5142/VPCP-NN truyền đạt ý kiến của lãnh đạo Chính phủ yêu cầu Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với các Bộ liên quan như Bộ Tài chính, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và các cơ quan liên quan để nghiên cứu và tham mưu những biện pháp về chính sách an sinh xã hội hỗ trợ cho các đối tượng có thu nhập thấp và hỗ trợ giá xăng dầu cho ngư dân và các đối tượng có liên quan.

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải tại cuộc họp báo

Xem xét rút giấy phép hoạt động của 5 doanh nghiệp xăng dầu vào thời điểm phù hợp

Liên quan đến việc rút giấy phép của 5 doanh nghiệp kinh doanh nhập khẩu xăng dầu có ảnh hưởng tới nguồn cung xăng dầu trong nước và biện pháp khắc phục xử lý, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải cho biết: Ngày 15/02/2022, Bộ Công Thương ban hành Quyết định thanh tra số 192/QĐ-BCT về thanh tra việc chấp hành quy định của pháp luật trong kinh doanh xăng dầu của một số thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu. Đây cũng là hành động của Bộ Công Thương thực hiện chỉ đạo của Chính phủ kiên quyết xử lý các hành vi vi phạm của các doanh nghiệp là đầu mối kinh doanh xăng dầu cũng như hệ thống phân phối là thương nhân, tổng đại lý, đại lý.

Trên cơ sở các biên bản vi phạm hành chính, giải trình của các đơn vị, ngày 31/8/2022, Chánh Thanh tra Bộ Công Thương ký ban hành 18 Quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu đối với 11 thương nhân đầu mối và các công ty con của đầu mối này với tổng số tiền xử phạt là 13 tỷ 344 triệu đồng.

Ngoài hình thức xử phạt tiền còn áp dụng hình phạt bổ sung tước giấy phép kinh doanh xuất nhập khẩu xăng dầu đối với 5 thương nhân đầu mối trong thời gian 1 tháng gồm: Công ty cổ phần Thương mại Dầu khí Đồng Tháp, Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu xăng dầu Tín Nghĩa, Công ty cổ phần Dầu khí Đông Phương, Công ty TNHH xăng dầu Hùng Hậu, Công ty TNHH MTV Dầu khí Thành phố Hồ Chí Minh (Saigon Petro).

Một số hành vi vi phạm hành chính của các thương nhân đầu mối cụ thể như sau: Không đăng ký hệ thống phân phối với cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền theo quy định; không đáp ứng điều kiện về hệ thống phân phối xăng dầu theo quy định; ký hợp đồng đại lý xăng dầu/thương nhân nhượng quyền với thương nhân không đủ điều kiện làm đại lý xăng dầu theo quy định; thương nhân đầu mối có hành vi bán xăng dầu cho đối tượng ngoài hệ thống phân phối của thương nhân; duy trì mức dự trữ xăng dầu thấp hơn mức tối thiểu theo quy định...

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải cũng cho rằng: Khi 5 doanh nghiệp bị tước quyền kinh doanh xuất nhập khẩu xăng dầu thì căn cứ Điều 9, Nghị định 83 thì sẽ không còn 19 quyền lợi, quyền hạn để thực hiện trong đó có việc không được mua xăng dầu từ các nhà máy lọc dầu trong nước, không được bán xăng dầu cho các thương nhân khác... Vì vậy việc tước giấy phép sẽ ảnh hưởng đến nguồn cung xăng dầu cho thị trường tại các địa bàn kinh doanh của các doanh nghiệp này, khi 5 doanh nghiệp đang cung ứng trung bình cho thị trường khoảng 160.000 m3 xăng dầu các loại/tháng (chiếm khoảng 10% nhu cầu thị trường nội địa), do đó sẽ ảnh hưởng đến việc duy trì nguồn cung, ổn định thị trường xăng dầu trong nước hiện đang khá căng thẳng, nhất là ở khu vực phía Nam (địa bàn hoạt động chính của 5 doanh nghiệp bị tước giấy phép).

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải thông tin thêm: Sáng ngày 6/9, tại cuộc họp Chính phủ thường kỳ, Bộ Công Thương đã có báo cáo cụ thể. Ngay trong chiều 6/9, Ban cán sự Đảng Bộ Công Thương đã tổ chức họp và đưa ra hướng xử lý trước mắt phạt hành chính để thực hiện đúng theo biên bản thanh tra. Còn hình thức tước giấy phép trong một thời hạn thì vẫn áp dụng nhưng áp dụng trong một thời điểm phù hợp. Như vậy, chúng ta phải xử lý nghiêm khắc hành vi vi phạm pháp luật dù là thương nhân đầu mối hay hệ thống của doanh nghiệp.

"Chúng ta phải thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật. Tuy nhiên, quan điểm của Bộ Công Thương luôn lưu ý tới những khó khăn của doanh nghiệp hiện nay đang phải đối mặt. Đồng thời, quan trọng nhất là bảo đảm nguồn cung xăng dầu cho các doanh nghiệp sử dụng xăng dầu làm đầu vào cho hoạt động sản xuất kinh doanh và 100 triệu dân của cả nước. Bộ Công Thương cho rằng việc này là rất quan trọng và Bộ đang khẩn trương xử lý và tìm được phương án tốt nhất trong thời điểm hiện nay" - Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải khẳng định.

Quỹ bình ổn xăng dầu là công cụ "giảm chấn"

Đối với câu hỏi của phóng viên cho rằng 7 kỳ điều hành vừa qua Quỹ bình ổn giá xăng dầu đã trích lập 4.500 đồng/1 lít với xăng và 1.800 đồng/1 lít dầu, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải cho rằng cách hiểu như này là chưa đúng bởi vấn đề này được điều hành, sử dụng linh hoạt từng thời điểm, vấn đề chi tiêu bao nhiêu đều có kiểm soát. Hiện công tác điều hành giá xăng dầu được liên bộ Công Thương và Tài chính điều hành, phối hợp rất chặt chẽ. Việt Nam được đánh giá là một trong số các nước đảm bảo được nguồn cung năng lượng, đặc biệt là mặt hàng xăng dầu rất tốt, trong bối cảnh nhiều nước trên thế giới đang không bảo đảm nguồn cung.

Đối với Quỹ Bình ổn xăng dầu được sử dụng theo cơ chế "khi cần thì trích và khi cần thì chi", hoàn toàn không mất đi, quan trọng nhất "trích" và "chi" vào thời điểm nào. Ví dụ, 8 kỳ chi liên tục từ ngày 21/01/2022 đến kỳ ngày 21/04 và sau đó là 5 kỳ liên tục từ 1/4 đến 21/6 để bình ổn giá xăng dầu trong nước tăng liên tục, chúng ta đã phải chi liên tục. Vì vậy, giá bình quân giá mặt hàng xăng dầu thế giới biến động từ 11,38% đến 45,95% nhưng giá xăng dầu trong nước đến kỳ điều hành ngày 22/8 vừa qua chỉ tăng từ 1,14% đến 40,37%, đó là lợi ích của Quỹ. Đến khi giảm nhiều thì lại trích một phần để đưa vào quỹ trong lúc quỹ có giới hạn, thậm chí nhiều doanh nghiệp có quỹ bình ổn âm, phòng khi lúc giá xăng dầu tăng cao thì có cách để điều tiết giá xăng dầu, khi quỹ có giới hạn.

Tại Việt Nam, giá xăng tăng thì tất cả các mặt hàng khác đều tăng nhưng khi giá xăng giảm thì giá các mặt hàng khác lại không giảm thì lúc này vai trò của Quỹ Bình ổn rất có lợi. Vì nếu cứ để tăng theo đúng mức độ của xăng thì các mặt hàng khác cũng tăng theo đúng mức ấy. Vì vậy, Chính phủ, các bộ ngành đang khẩn trương giải quyết vấn đề đó, đặc biệt là giá cước vận tải.

Quỹ Bình ổn không nằm trong cân đối ngân sách Nhà nước, không vì mục tiêu lợi nhuận, không có bộ máy, tổ chức riêng. Hiện Bộ Tài chính đang quản lý hạch toán, kiểm tra, giám sát vận hành Quỹ Bình ổn giá xăng dầu. Bộ Công Thương đã, đang sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài chính để thực hiện quỹ bình ổn phù hợp, hợp lý, minh bạch để bảo đảm nguồn cung, quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng.

Trao đổi thêm về điều hành, tại buổi họp báo, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cũng cho rằng: Đối với quỹ bình ổn giá là công cụ làm "giảm chấn" trong trường hợp giá xăng dầu giảm mạnh, như van điều hòa giá xăng dầu trong nước khi biến động mạnh của thị trường thế giới. Khi soạn thảo Luật Giá cũng đưa ra một số phương án khác nhau để đánh giá việc có giữ Quỹ Bình ổn giá xăng dầu hay không. Bộ Tài chính cũng đề nghị người dân, doanh nghiệp phân tích từng phương án để đề xuất các cấp có thẩm quyền lựa chọn giải pháp nào có lợi cho đất nước.