Thương mại điện tử đang là mảnh đất màu mỡ, khiến nhiều đối tượng lợi dụng để kinh doanh hàng giả, hàng nhái, không rõ nguồn gốc và cả hàng cấm. Thậm chí nhiều đối tượng kinh doanh còn trả phí cho Facebook, Google... để quảng cáo hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, thậm chí lừa đảo khách hàng.

Trước tình trạng lợi dụng không gian mạng để lừa đảo người tiêu dùng đang ngày càng phổ biến tại các sàn thương mại điện tử, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) khuyến cáo 3 thủ đoạn lừa đảo tài sản đang tác động xấu đến người tiêu dùng cũng như hoạt động thương mại điện tử.

Lợi dụng kẽ hở

Theo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, đối tượng thường lập tài khoản người bán với thông tin giả trên sàn thương mại điện tử, sau đó giả mạo các cửa hàng, công ty kinh doanh trên thực tế để tạo lòng tin cho khách hàng.

Cùng đó, các đối tượng này sẽ đăng bán các sản phẩm có mức giá rẻ hơn giá niêm yết từ 3-4 lần kèm thêm thông tin như "giảm giá sốc", "thanh lý xả kho". Đáng lưu ý, hầu hết những mặt hàng này đều có giá trị cao, nhỏ gọn, dễ có hàng giả, hàng nhái như đồ điện tử hay điện thoại di động.

Hơn nữa, khi người mua đặt đơn hàng, các đối tượng sẽ được sàn thương mại điện tử cung cấp thông tin cá nhân của người mua.

Do vậy, các đối tượng này sẽ sử dụng các phương thức như Zalo, Facebook để chủ động liên lạc, dụ dỗ khách hàng mua các mã giảm giá (voucher) để giao dịch trực tuyến.

Ngăn chặn việc lợi dụng thương mại điện tử để buôn lậu, gian lận thương mại

Việc này nhằm hướng khách hàng không thông qua sàn thương mại điện tử với mức giá thấp hơn mức giá đang niêm yết. Sau khi người bị hại chuyển khoản thanh toán, các đối tượng chặn liên lạc hoặc gửi bưu kiện; trong đó, có các vật phẩm không giá trị.

Ngoài ra, các đối tượng cài đặt đơn hàng ở trạng thái treo hoặc hủy đơn hàng nhưng vẫn tạo đơn vận chuyển của các công ty vận chuyển đến địa chỉ người mua. Khi đó đối tượng tráo hàng, thay đổi hàng thật bằng các mặt hoặc vật phẩm không có giá trị.

Đặc biệt, khách hàng thường sử dụng phương thức thanh toán trả trước và không kiểm tra sản phẩm khi nhận hàng. Bên cạnh đó, không ít khách hàng vẫn cho rằng đây là sản phẩm đặt mua trên sàn thuơng mại điện tử nên vẫn tiến hành thanh toán bình thường khi nhận hàng.

Tuy nhiên, giao dịch này nằm ngoài phạm vi của các sàn thương mại điện tử nên không được đảm bảo quyền lợi đổi trả, hoàn tiền sản phẩm bởi hệ thống các sàn thương mại điện tử không ghi nhận bất kỳ giao dịch mua hàng hay xác định người dùng bị thiệt hại.

Không những thế, có những trường hợp đối tượng tự nhận là nhân viên của các sàn thương mại điện tử hỗ trợ đổi trả đơn hàng đã đặt trên các sàn thương mại điện tử trước đó.

Lợi dụng sơ hở này, các đối tượng sẽ hứa thu hồi và hoàn tiền, đền tiền gấp 3 lần và tư vấn người tiêu dùng bấm vào link lừa đảo. Mặt khác, các đối tượng còn đề nghị cung cấp số điện thoại, tên định danh, chi tiết thông tin thẻ tín dụng/tài khoản ngân hàng (bao gồm cả mật khẩu và/hoặc OTP) để chiếm đoạt tiền trong tài khoản ngân hàng.

Thông thường, nội dung người tiêu dùng nhận được qua tin nhắn hoặc điện thoại sẽ là “bạn được nhận một phần quà vì bạn là khách hàng may mắn trúng thưởng của chương trình nào đó" hoặc "bạn là khách hàng thân thiết”…Tuy nhiên, sau khi khách hàng tiếp nhận thông tin, các đối tượng này sẽ yêu cầu phải trả thêm phí vận chuyển hoặc phí hỗ trợ.

Một phương thức lừa đảo khác cũng đang phổ biến hiện nay là các đối tượng sẽ gửi tin nhắn hoặc đăng tin tuyển dụng trên các trang thông tin trôi nổi tập trung vào việc giả mạo là nhân viên, nhân sự cấp cao các sàn thương mại điện tử để lừa đảo tuyển dụng.

Ngoài ra, nhằm trục lợi thông tin cá nhân cũng như mục đích không tốt khác, các đối tượng còn gửi tin nhắn yêu cầu kết bạn trên ứng dụng thông tin khác.

Làm sao để ngăn chặn?

Để ngăn chặn hàng giả, hàng nhái tác động đến các doanh nghiệp làm ăn chân chính, thời gian qua, lực lượng chức năng đã liên tục vào cuộc đấu tranh trấn áp các hoạt động gian lận thương mại trên môi trường điện tử, phát hiện hàng nghìn thương hiệu vi phạm sở hữu trí tuệ hoặc kém chất lượng và thực hiện ngăn chặn, gỡ bỏ ra khỏi sàn thương mại điện tử.

Hiện nay, Nghị định số 85/2021/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 52/2013/NĐ-CP về thương mại điện tử đã bổ sung một số các quy định mới về thông tin hàng hóa phải công khai trên website thương mại điện tử.

Ngoài ra, tăng cường trách nhiệm của chủ sở hữu các sàn giao dịch thương mại điện tử trong quản lý hoạt động thương mại điện tử trên sàn; quản lý người bán nước ngoài trên sàn giao dịch thương mại điện tử tại Việt Nam...

Hơn nữa, Nghị định số 17/2022/NĐ-CP cũng đã bổ sung nhiều chế tài xử lý đối với hành vi vi phạm liên quan tới hoạt động thương mại điện tử quy định trong Nghị định 98/2020/NĐ-CP.

Ông Đặng Hoàng Hải, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số cho biết, hiện nay, khung pháp lý cho thương mại điện tử cơ bản đã tương đối đầy đủ, hỗ trợ tốt cho việc quản lý cũng như đấu tranh chống hàng giả, góp phần minh bạch thị trường thương mại điện tử.

Thực tế cho thấy, đây chỉ là những vụ việc điển hình mà lực lượng chức năng đã triệt phá nhưng cũng cho thấy tinh thần cương quyết đấu tranh với vấn nạn hàng giả, hàng nhái ngày càng quyết liệt và có hiệu quả.

Vì vậy, việc đề cao hơn nữa trách nhiệm của chủ sàn cũng như quy định rõ ràng những thông tin mà các doanh nghiệp bán hàng trên sàn thương mại điện tử phải khai báo sẽ là cơ sở để giải quyết các tranh chấp.

Để “gỡ vướng” cho hoạt động thương mại điện tử, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đã phối với Tổng cục Quản lý thị trường và các đơn vị liên quan kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm hành chính trong thương mại điện tử; xây dựng bộ tài liệu phục vụ thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực thương mại điện tử.

Ngoài ra, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đang phối hợp với Tổng cục Quản lý thị trường xây dựng "Đề án về chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử giai đoạn 2021-2025" với nhiều nội dung và giải pháp đồng bộ, có sự vào cuộc của các đơn vị liên quan.

Đặc biệt, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số sẽ tiếp tục hoàn thiện và cải tiến các cơ sở pháp lý nhằm kiên quyết đẩy lùi vấn nạn này trên thương mại điện tử.

Theo ông Vũ Anh - Giám đốc chiến lược Sàn thương mại điện tử Vỏ Sò, các đối tác đưa sản phẩm hàng hóa lên sàn bán đều phải công khai mã số thuế và cung cấp đầy đủ thông tin, có các công cụ định danh xác thực khách hàng điện tử (eKYC), chụp ảnh chứng minh thư... để xác minh thông tin từ người bán.

Thế nhưng, do chạy theo mục tiêu mở rộng thu hút nhiều người bán trên sàn thương mại điện tử, các sàn chưa làm chặt chẽ các khâu kiểm soát, xác minh các loại hàng hóa. Điều này tạo ra tình trạng trong số hàng hóa đưa lên sàn có rất nhiều mặt hàng giả, hàng nhái cũng như lợi dụng kẽ hở để lừa đảo người tiêu dùng.

Để kiểm soát hàng giả, hàng nhái trên thương mại điện tử, ông Trần Hữu Linh, Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường cho biết, Tổng cục Quản lý thị trường đã ban hành Kế hoạch đấu tranh, phòng chống hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ và hàng hóa xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ giai đoạn 2021-2025.

Theo đó, Tổng cục Quản lý thị trường đặt mục tiêu cụ thể hàng năm để đấu tranh chống hàng giả, xâm phạm bản quyền hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ; ký cam kết với các sàn thương mại điện tử lớn để phát hiện và ngăn chặn kịp thời các hành vi đưa lên sàn các sản phẩm nhập lậu, hàng giả.